KURRER K.-E.: The History of the Theory of Structures • Searching for Equilibrium (Historia teorii konstrukcji • W poszukiwaniu równowagi). Wiley – Ernst & Sohn, Berlin 2018. Stron XXIX+1212, rysunków 748 i fotografii 263.
Dwa lata po wydaniu niemieckiej wersji książki, ukazała się jej 2. edycja w języku angielskim; po raz pierwszy książka została wydana w r. 2008 (por. „Inżynieria i Budownictwo”, nr 3/2008, str. 174–175). W stosunku do 1. wydania, książka ma prawie dwukrotnie większą objętość. Jej nowe fragmenty dotyczą teorii parcia gruntu, rozważania stanów granicznych, analizy historycznej konstrukcji inżynierskich, mostów stalowych, konstrukcji lekkich, teorii płyt i powłok, statyki komputerowej, funkcji Greena oraz wspomaganej komputerowo analizy w statyce graficznej. Ponadto liczba zamieszczonych biografii specjalistów w tej dziedzinie została zwiększona z 175 do 260.W tym miejscu należy wymienić naszych luminarzy tej wiedzy. Obecnie są to: Maciej Bieniek (1927–2006), Roman Ciesielski (1924–2004), Ryszard Dąbrowski (1924–2004), Maksymilian Tytus Huber (1872–1950), Feliks Jasiński (1856–1899), Witold Nowacki (1911–1986), Wacław Olszak (1902–1980), Witold Wierzbicki (1890–1965), Olgierd Zienkiewicz (1921–2001).
Książka zawiera słowa wstępne, spis treści, 15 rozdziałów, bardzo obszerną bibliografię oraz listy osób i rzeczy.
W rozdziale 1. przedstawiono zadania i cele historycznego studium teorii konstrukcji inżynierskich – naukowe, praktyczne, dydaktyczne, kulturalne itp., a w rozdz. 2. scharakteryzowano historię tej dziedziny wiedzy w okresach: przygotowawczym (1575–1825), formowania się dyscypliny (1825–1900), konsolidacji (1900–1950) i integracji (1950 do dziś). Omówiono też pewne hasła szczególne: od dźwigni do struktury prętowej, studium parcia gruntu na mury oporowe, budowę mostów i teorię konstrukcji XIX w., uprzemysłowienie budowy mostów stalowych (1850–1900), specyfikę linii wpływu, metodę przemieszczeń, teorię 2. rzędu, właściwości stanu granicznego oraz prawa struktury, statyki i kształtowania.
Rozdział 3. dotyczy pierwszych podstawowych dyscyplin wiedzy inżynierskiej – teorii konstrukcji i mechaniki stosowanej, a rozdział 4. – kwestii przejścia od sztywnego łuku murowego do sprężystego. Przywołano m.in. początkowe idee łuku masywnego i jego geometryczne wyobrażenia, zastosowania teorii klina, mechanizmy zniszczenia, teorię linii ciśnień, wnioski z teorii sprężystości, właściwości stanów granicznych oraz skutki zastosowania metody elementów skończonych.
Rozdział 5. poświęcono historii teorii parcia gruntów – problemom murów oporowych przy fortyfikacjach, modyfikacji Coulomba i skutków stosowania mechaniki ośrodków ciągłych, a także wpływu teorii właściwych w odniesieniu do lat 1875–1900. Omówiono też odpowiednie badania doświadczalne.
W rozdziale 6. opisano początki teorii konstrukcji – od praktykowanej przez Galileusza i rozwiniętej później do późnych lat wieku XVIII. Następnie ukazano formowanie się tej teorii w wyniku prac Eytelweina i Naviera. Szczegółowo przybliżono analizę Naviera do belek ciągłych. Z kolei w rozdziale 7. przedstawiono wkład, jaki wnieśli Clapeyron, Lamé, Culmann, Rankine, Maxwell, Cremona, Bow, Winkler, Castigliano i inni, a w rozdział 8. naświetlono przejście od konstrukcji z żelaza do konstrukcji ze stali, a także ich dalszy rozwój w latach 1925–1975. Przedstawiono teorie skręcania St. Venanta, Bacha i Bredta oraz teorię właściwą w latach 1850–1950. Następnie skupiono się na problematyce wyboczenia, konstrukcjach dwuwymiarowych (szerokość współpracująca, ruszty, płyty ortotropowe, teoria płyt Hubera, prace Guyon-Massonneta). Omówiono początki konstrukcji zespolonych (słupy, belki, mosty) i konstrukcji lekkich. Rozdział 9. dotyczy teorii i technologii wytwarzania kratownic przestrzennych.
W rozdziale 10. omówiono pierwsze metody projektowania konstrukcji żelbetowych. Przedstawiono ideę betonu sprężonego (Freyssinet), jak również modelowanie i ustroje proponowane przez Hennebique’a i Mörscha.
Rozdział 11. dotyczy okresu konsolidacji teorii konstrukcji. Podano szczegóły metody przemieszczeń, dążenie do jej racjonalizacji i automatyzacji, a także – do jej sformułowania macierzowego.
W rozdziale 12. opisano powstanie i rozwój statyki komputerowej. Przywołano algebrę macierzy i jej wpływ na współczesne sformułowania mechaniki konstrukcji oraz metodę elementów skończonych . Pokazano też związki MES z rachunkiem wariacyjnym.
W rozdziale 13 przedstawiono trzynaście znanych kontrowersji naukowych w mechanice i teorii konstrukcji. Podniesiono też kwestię sprężystych i plastycznych właściwości materiałów. W rozdziale 14. ukazano perspektywy historycznego ujęcia teorii konstrukcji, a w rozdziale 15. zamieszczono 260 szczegółowych biogramów uznanych na świecie twórców teorii konstrukcji inżynierskich.
Książka jest dziełem wybitnym i zasługuje na zainteresowanie specjalistów. Czytelnik znajdzie w niej również wiele interesujących wiadomości dotyczących rozwoju mechaniki i teorii konstrukcji inżynierskich w Polsce. Zaletą książki jest powiązanie ścisłej wiedzy technicznej i humanistycznych warunków brzegowych współczesności.
Prof. dr hab. inż. Zbigniew Cywiński